Türkiyede Darbeler I : 27 mayıs 1960 Darbesi

Türkiye tarihinde emir-komuta zinciri içinde yapılmayan tek askeri müdahaledir. Menderes iktidarına karşı yapılmıştır. Demokrat parti kapatıldı. Siyasi yasaklar geldi. 24 anayasası tarihe karıştı. Bir takım kurumlar oluşturuldu. Sonucunda 1961 anayasası yapılmış ve Türkiye tarihinde ilk kez bir başbakan idam edilmiştir.

İlk kez çok partili rejimin sağlıklı olması Türkiye tarihinde bir dönüm noktasıdır. Daha önceki örnekler cumhuriyetin kurucu dinamikleri gereği kapatılmıştı. Henüz öngörülemeyecek olan bir takım durumlar sonradan ortaya çıktı.

Öncelikle menderes ilk kez iktidara geldiğinde büyük bir heyecan yarattı. Marshall planı çerçevesinde alınan kredilerle büyük bir büyüme yaşandı. Ancak sistem 50lerin ortasında yatırımların dengeli yapılmaması sonucunda tıkandı. Meclis'teki çalkantılar ve CHP'nin çıkışlarıyla iyice yorgun düştü hükümet. Son yıllarında tahkikat komisyonları kanunu muhalif kesimden çok tepki aldı. Bu komisyonla bir komisyona yargılama yetkisi verilmişti. Bu hukuken kuvvetler ayrılığına aykırılık teşkil ediyordu. Ancak darbe öncesi bu komisyonun görevi sona ereceği söylenmişti.

İnönü’nün şartlar tamam olursa ihtilal meşru bir haktır sözlerini meclis kürsüsünden söyledikten sonra askere bir işaret çaktığı yolunda yorumlandı.  İsmet İnönü kurtuluş savaşı liderlerinden biri olarak askerin gözünde 27 mayıs öncesinden 71 muhtırasından sonra bile önemlidir.

Menderes öncesi İnönü fiilen iktidardaydı asker kendi içinden çıktığı için herkes için her şey güllük gülistanlıktı.

27 Mayıs 1960 tarihinde Alparslan Türkeş in sabah saatlerinde radyoda darbe bildirisini okudu.

Menderes Yassıada’da hapse alındı. İdamdan sonra İmralı’ya gömüldü. Sonradan onuru devlet tarafından iade edildi.

Menderes le birlikte üç bakan da idam edildi: Hasan Polatkan, Fatin Rüştü Zorlu, Refik Koraltan.

 Darbe sonrası Yassıada siyasi tutukluları siyaset yasağı aldı.

Darbe sonrası yapılan anayasa en özgürlükçü anayasadır. Yeni anayasalar kurumlar oluşturuldu. Anayasa mahkemesi, Yüksek hakimler kurulu, savcılar kurulu kuruldu. Yargı tam bağımsız oldu. Özellikle kanunların anayasa uygunluğu, hak ve özgürlüklerin korunması önemlidir.  Milli güvenlik kurulu ile asker ilk kez ülke siyasetinde anayasal zemine oturdu.

Hak ve özgürlüklerin sloganlaşması merkezi zor durumda bırakmıştı. Sokaktaki hareketlere engel olacak bir sisteme ihtiyaç vardı. 71 darbesiyle kısmen 80 darbesiyle bu tamamen sağlandı.

Çift meclis sistemine geçildi. Cumhuriyet senatosu ve millet meclisi olarak meclis bölündü. Ama fiilen son söz millet meclisindeydi. Yasamaya yürütme karşısında öncelik verildi.

Bu özgürlükçü ortamda sol fikirler ülkeyi yeni bir krize boğdu ve 71 ve 80 darbesinin hazırlayıcısı oldu.

Demokrat Parti sonrası yerini Adalet Partisi aldı. CHP tek başına hükümeti yine kuramadı. Darbeden kısa süre sonra Süleyman Demirel siyaset sahnesine çıktı.

Türk tarihi açısından utanç vericidir. Tarihi itibarını altüst etmiştir. 28 Şubat sonrasına kadar devam eden bir askeri baskı unsuru oluştu.

Menderes in son günlerinde Rusya ziyareti yapıp Amerika eksenini Rusya ya döndürmesi de darbeye uluslararası meşruiyet sayılır. Çünkü o yıllar SOĞUK SAVAŞ dönemidir.